Lần đầu tiên được đệ trình vào năm 2021, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) cáo buộc rằng chiến lược thâu tóm các công ty của Meta để tránh cạnh tranh đã vi phạm luật chống độc quyền. Nếu tòa án phán quyết chống lại Meta, họ có thể bị buộc phải tách các dịch vụ nhắn tin và các trang mạng xã hội khác nhau của mình thành các công ty độc lập.
Việc mất đi các công ty truyền thông xã hội đang hoạt động ổn định có thể gây tổn hại đến khả năng cạnh tranh của Facebook trong việc đào tạo và phát triển các mô hình Llama AI độc quyền của mình bằng dữ liệu từ các trang web đó.
Phiên tòa có thể kéo dài từ vài tháng đến một năm, nhưng kết quả sẽ gây ra những ảnh hưởng lâu dài đối với vị thế của Meta trong cuộc đua AI.
Vụ kiện chống độc quyền của Meta và ảnh hưởng của nó đối với AI
FTC lần đầu tiên mở đơn khiếu nại chống lại Meta vào năm 2020 khi công ty vẫn hoạt động với tên gọi Facebook. Đơn khiếu nại sửa đổi của cơ quan này một năm sau đó cáo buộc rằng Meta (khi đó là Facebook) đã sử dụng một kế hoạch “mua tất hoặc chôn cất” bất hợp pháp đối với các đối thủ cạnh tranh có tính đổi mới vượt trội hơn sau “những nỗ lực không thành công trong việc tự sáng tạo các tính năng mới cho mạng lưới của mình”. Điều này dẫn đến việc độc quyền thị trường truyền thông xã hội dành “bạn bè và gia đình”.
Người sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của Meta, Mark Zuckerberg, đã có cơ hội giải quyết những cáo buộc này vào ngày 14 tháng 4, ngày đầu tiên của phiên tòa chính thức FTC kiện Meta. Ông xác nhận rằng chỉ có 20% nội dung người dùng tương tác trên Facebook và khoảng 10% thứ họ xem trên Instagram là nội dung của bạn bè họ. Zuckerberg tuyên bố bản chất của mạng xã hội đã thay đổi.
Ông nói: “Mọi người ngày càng tương tác ít hơn với những bài bạn bè họ đăng lên” — có nghĩa là bản chất của các tài sản truyền thông xã hội của Meta đủ đa dạng.
Vào thời điểm FTC đưa ra khiếu nại ban đầu, Meta gọi những cáo buộc này là “lịch sử xét lại”, và tuyên bố cơ quan này đang “bỏ qua thực tế” vào ngày 13 tháng 4. Công ty đã lập luận rằng việc mua lại Instagram và WhatsApp đã mang lại lợi ích cho người dùng và sự cạnh tranh đã xuất hiện dưới hình thức YouTube và TikTok.
Nếu Tòa phúc thẩm khu vực Columbia phán quyết chống lại Meta, gã khổng lồ truyền thông xã hội toàn cầu sẽ buộc phải thoái vốn các dịch vụ này thành các công ty độc lập. Jasmine Enberg, phó chủ tịch và nhà phân tích chính tại eMarketer, nói với tờ Los Angeles Times rằng một phán quyết như vậy có thể khiến Meta mất lợi thế cạnh tranh trên thị trường truyền thông xã hội.
Enberg cho biết: “Instagram thực sự là động lực tăng trưởng lớn nhất của họ, theo nghĩa là nó đã bù đắp cho Facebook trong một thời gian dài, đặc biệt là về số lượng người dùng trẻ tuổi”. “Facebook từ lâu đã không còn là nơi những sinh viên đại học ghé chơi nữa.”
Một phán quyết như vậy cũng sẽ ảnh hưởng đến nhóm dữ liệu mà Meta có thể thu về để đào tạo các mô hình AI của mình. Vào tháng 7 năm 2024, Meta đã tạm dừng việc triển khai các mô hình AI ở Liên minh Châu Âu, viện dẫn “sự bất ổn về quy định”.
Việc tạm dừng diễn ra sau khi nhóm vận động quyền riêng tư None of Your Business đệ đơn khiếu nại ở 11 quốc gia châu Âu chống lại việc Meta sử dụng dữ liệu công khai từ các nền tảng mạng xã hội để đào tạo các mô hình AI của mình. Ủy ban Bảo vệ Dữ liệu Ireland sau đó đã ra lệnh tạm dừng hoạt động này cho đến khi họ có thể tiến hành xem xét.
Vào ngày 14 tháng 4, Meta đã được bật đèn xanh để sử dụng dữ liệu công khai là các bài đăng và bình luận từ người dùng trưởng thành trên tất cả các nền tảng của họ để đào tạo mô hình. Nếu các công ty này giải thể thành các công ty riêng biệt, với các cơ cấu tổ chức và chính sách cũng như luật pháp để bảo vệ dữ liệu riêng tư, Meta sẽ mất một biển dữ liệu về giao tiếp con người mà mà đáng lẽ ra họ đã có thể dùng cho AI.
Andrew Rossow, một luật sư không gian mạng tại Minc Law và Giám đốc điều hành của AR Media Consulting, nói với Cointelegraph rằng trong một sự kiện như vậy, “các công ty rất có thể sẽ kiểm soát dữ liệu người dùng của riêng họ và Meta sẽ bị hạn chế sử dụng dữ liệu đó trừ khi các thỏa thuận chia sẻ dữ liệu mới được đàm phán, điều này sẽ phải chịu sự giám sát chặt chẽ về quy định và luật riêng tư của người dùng/người tiêu dùng”.
Tuy nhiên, Rossow lưu ý rằng đó sẽ không phải là một mất mát hoàn toàn đối với Meta. Công ty của Zuckerberg sẽ giữ lại khối lượng dữ liệu khổng lồ từ Facebook và Messenger. Nó có thể tiếp tục sử dụng dữ liệu “chọn tham gia” từ những người tiêu dùng cho phép sử dụng các bài đăng của họ để đào tạo AI và nó cũng có thể sử dụng các bộ dữ liệu tổng hợp cũng như dữ liệu của bên thứ ba và dữ liệu mở.
Meta, cuộc đua AI và bảo vệ dữ liệu
Cuộc đua lật đổ OpenAI và mô hình ChatGPT của nó khỏi vị trí thống trị AI đã trở nên cạnh tranh hơn trong năm qua khi DeepSeek tham gia cuộc chiến và Meta ra mắt phiên bản thứ tư của mô hình Llama nguồn mở của mình.
Ngoài việc đào tạo các mô hình mới, các công ty phát triển AI lớn đang đầu tư hàng tỷ đô la vào các trung tâm dữ liệu để đáp ứng các bước lặp lại. Vào tháng 1 năm 2025, Meta đã công bố xây dựng một trung tâm dữ liệu 2 gigawatt với hơn 1,3 triệu đơn vị xử lý đồ họa AI Nvidia.
Zuckerberg đã viết trong một bài đăng trên Threads: “Đây sẽ là một năm mang tính quyết định đối với AI. Vào năm 2025, tôi hy vọng Meta AI sẽ là trợ lý hàng đầu phục vụ hơn 1 tỷ người […] Để cung cấp năng lượng cho việc này, Meta đang xây dựng một trung tâm dữ liệu 2GW+ lớn đến mức nó sẽ bao phủ một phần đáng kể của Manhattan.”
Thông báo của ông được đưa ra sau dự án Stargate trị giá 500 tỷ đô la, dự án này sẽ chứng kiến khoản đầu tư lớn vào phát triển AI do OpenAI và SoftBank dẫn đầu, với Microsoft và Oracle là các đối tác vốn cổ phần.
Trong bối cảnh cạnh tranh này, các công ty AI đang tìm kiếm các nguồn dữ liệu rộng hơn và đa dạng hơn để đào tạo các mô hình AI của họ — và đã chuyển sang các phương cách không minh bạch để có được dữ liệu họ cần. Để duy trì tính cạnh tranh với OpenAI khi phát triển mô hình Llama 3 của mình, Meta đã thu thập hàng nghìn cuốn sách lậu từ trang web LibGen. Theo các tài liệu của tòa án trong một vụ kiện đang chờ xử lý chống lại Meta, các nhà phát triển Llama đã thu thập dữ liệu từ sách lậu vì việc mua giấy phép đọc sách từ các nguồn như Scribd có vẻ “đắt một cách phi lý”.
Thời gian là một động lực khác để sử dụng các tác phẩm lậu. Một kỹ sư đã viết về các dịch vụ mà họ có thể mua giấy phép đọc sách: “Họ mất khoảng 4+ tuần để cung cấp dữ liệu”.
Các phương pháp này này không giới hạn ở Meta. OpenAI cũng bị cáo buộc khai thác dữ liệu từ các tác phẩm lậu được lưu trữ trên LibGen.
Rossow gợi ý rằng, “đùng vì lợi nhuận ngắn hạn mà bất chấp gây ra các tác động lâu dài”, Meta nên “ưu tiên đầu tư vào thu thập dữ liệu tiên tiến, kiểm toán nghiêm ngặt và triển khai các công nghệ bảo vệ quyền riêng tư và dựa trên mã hóa”.
Bằng cách tập trung vào tính minh bạch và các phương thức có trách nhiệm, “Meta có thể tiếp tục thực sự nâng cao khả năng của AI, xây dựng lại và nuôi dưỡng lòng tin của người dùng lâu dài, đồng thời thích ứng với các tiêu chuẩn pháp lý và đạo đức đang phát triển, bất kể những thay đổi đối với danh mục nền tảng của mình”.
Phán quyết cho FTC sẽ có ý nghĩa gì
Các vụ kiện tụng hiện đang tấn công các công ty công nghệ từ mọi phía khi họ phải đối mặt với các cáo buộc về vi phạm quyền riêng tư, vi phạm luật bản quyền và kìm hãm cạnh tranh. Các vụ kiện lớn như những vụ kiện mà Google, Amazon và Meta phải đối mặt mà vẫn chưa diễn ra, chúng sẽ quyết định liệu các công ty này có thể tiếp tục hoạt động doanh nghiệp như hiện giờ hay không, và nếu có thì sẽ có thay đổi gì, đồng thời xác định các biện pháp bảo vệ cho sự phát triển AI.
Rossow cho biết vụ kiện chống độc quyền hiện tại chống lại Meta có thể quyết định cách các tòa án diễn giải các luật chống độc quyền đối với các công ty công nghệ, bao gồm sáp nhập công nghệ, sử dụng dữ liệu và cạnh tranh thị trường. Nó cũng sẽ báo hiệu rằng các tòa án “sẵn sàng chia tách các tập đoàn công nghệ” khi có các vấn đề liên quan đến việc bóp nghẹt cạnh tranh, đồng thời, “thực hiện một bước tiến xa hơn trong việc hài hòa nó với luật không gian mạng”.
cointelegraph
